Het Nederlandse cultuurlandschap wordt al sinds 2004 bezoedeld met insectenkiller imidacloprid

Een inventarisatie van meer dan vijfvoudige normoverschrijdingen van het neonicotinoïde insecticide imidacloprid in het oppervlaktewater in 2014 bevestigt het treurige beeld van bezoedeling van het Nederlandse cultuurlandschap met een voor insecten uitzonderlijk giftige stof dat al sinds 2004 heeft plaats gevonden en een bepalende rol speelt bij de verhoogde bijenvolksterfte. De imidacloprid concentraties in het oppervlaktewater correleren eveneens met achteruitgang van insectivore vogelsoorten, die zich door insectenschaarste niet kunnen voortplanten. Een waterschap is een overheidsorganisatie, net zoals de Rijksoverheid, de provincies en de gemeenten, belast met watersysteembeheer (dit gaat over de kwantiteit, kering en waterkwaliteit) en zuiveringsbeheer (zuivering van afvalwater). Er is bijna geen waterschap in Nederland dat niet met imidacloprid verontreiniging te kampen heeft, maar er wordt nog steeds niet ingegrepen. Navolgend het aantal locaties met meer dan vijfvoudige normoverschrijdingen per waterschap. Wetterskip Fryslan: 2; Waterschap Hunze en Aa's: 2; Waterschap Vechtstromen: 1; Waterschap Zuiderzeeland: 1; Waterschap Rivierenland: 4; Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden: 3; Waterschap Brabantse Delta:3; Waterschap Roer en Overmaas: 2; Waterschap De Dommel: 1; Waterschap Scheldestromen: 4; Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier: 5; Hoogheemraadschap Amstel Gooi en Vecht: 1; Hoogheemraadschap van Delfland: > 5; Hoogheemraadschap van Rijnland: > 5. De situatie in de provincie Zuid-Holland is ronduit dramatisch.

De grutto verdwijnt uit het polderlandschap

2015 wordt het 'allerslechtste gruttojaar uit de geschiedenis'. Dat zegt hoogleraar trekvogelecologie Theunis Piersma vandaag in een interview met de Volkskrant. Volgens Piersma bedreigt de sterfte onder grutto's Limosa limosa en het geringe aantal kuikens het voortbestaan van de vogelsoort. 'Dan heb je opeens een nationale vogel die richting uitsterven gaat.' Halverwege de jaren zestig leefden er nog 120.000 gruttoparen in Nederland - vermoedelijk een historisch hoogtepunt - daarna ging het bergafwaarts, jaar na jaar. Dit voorjaar waren er in totaal misschien nog zo'n 60.000 individuele vogels over, zegt Piersma. 'Elk jaar gaat ongeveer 20 procent dood. Dat zouden er dan zo'n 15.000 zijn. En omdat er dit jaar hoogstens 4.000 kuikens zijn geproduceerd, zou dat betekenen dat we er komend voorjaar nog eens 11.000 zijn kwijtgeraakt.'

In 2010 door Henk Tennekes voorspeld maar we blijven aanmodderen. Voor 40 vogelsoorten is afgelopen jaar het risico toegenomen dat ze zullen uitsterven

Dat blijkt uit de internationale IUCN-rode lijst waarover Natuurpunt bericht. Voor onze contreien gaan de zomertortel, kievit en scholekster Haematopus ostralegus zorgwekkend achteruit. "De zomertortel Streptopelia turtur was altijd een erg algemene zomergast in West-Europa, maar ging de voorbije zestien jaar wereldwijd achteruit met minstens 30 procent en krijgt het label kwetsbaar", verduidelijkt Gerald Driessens van Natuurpunt. "In verschillende West-Europese landen, waaronder België, bedraagt die achteruitgang zelfs meer dan 90 procent." De achteruitgang van de kievit Vanellus vanellus is, net als veel andere vogelsoorten op het platteland, te wijten aan het intensieve landbouwsysteem. De meeste weidevogels broeden volgens Driessens nog wel. Hij telde twee maanden geleden amper twee jongen in een groep van 300 kievitten. "Dit doet ons vrezen dat als deze generatie verdwijnt, we geen kievitten meer zullen hebben." De IUCN-rode lijst is de mondiale standaard om de gezondheid van de natuur te meten. De lijst toont welke planten en dieren met uitsterven worden bedreigd en geeft informatie over hun verspreiding, leefgebied en de bedreigingen. Wetenschappers en natuurorganisaties wereldwijd verzamelden de gegevens, ook vrijwilligers van Natuurpunt werkten hieraan mee. Dankzij de lijst kunnen zorgwekkende trends gesignaleerd worden zodat met gerichte beschermingsmaatregelen ingegrepen kan worden.

Nederlandse natuur dramatisch verslechterd

Alleen invoering van een duurzame landbouw kan het tij nog keren voor de dramatisch verslechterde natuur op het platteland en in de open natuurgebieden van Nederland. Die conclusie trekt WNF-directeur Johan van de Gronden uit het eerste Living Planet Report - Natuur in Nederland, dat het Wereld Natuur Fonds vandaag publiceert. Op het platteland en in aangrenzende open natuurgebieden, zoals hei en duinen, is de fauna met respectievelijk 40 en 50 procent populatieverlies vrijwel gehalveerd. Met vermesting, verzuring en pesticiden uit de intensieve landbouw als grote boosdoeners. Wat er nu in Nederland gebeurt, kun je geen serieus natuurbeleid noemen, vindt Van de Gronden. Visie en centrale regie ontbreken volledig. "De inrichting en zorg voor de natuur moet op een andere leest worden geschoeid. Dat komt spijkerhard uit dit rapport naar voren. Er zou een minister voor de leefomgeving moeten komen, met in elk geval natuur en milieu in zijn portefeuille, die een integrale visie ontwikkelt op natuurherstel." De kansen op een omslag naar duurzame landbouw schat hij 'merkwaardig optimistisch' in. "Burgers willen het, het kan en we zullen wel moeten, anders blijven we letterlijk met de stront zitten."

NGOs stappen naar het Europees hof voor justitie om de recente toelating van Sulfoxaflor ongedaan te krijgen

Drie koepelverenigingen stappen naar het Europees hof voor justitie tegen de recente toelating om Sulfoxaflor op de markt te brengen omdat die, net als sommige neonicotinoïden, schadelijk kan zijn voor bijen. “Het is niet duidelijk wat de toxiciteit is van de nieuwe molecules en dat is een groot probleem, er is niet voldoende getest om de gevolgen voor bijen in te schatten”, zegt ingenieur Etienne Bruneau van het Centre Apicole de Recherche et Information (CARI) en verbonden aan de UCL. CARI is lid van BEE Life, een koepel van dertien nationale imkersverenigingen, die samen met Pesticide Action Netwerk Europe, dat 35 milieuverenigingen uit 25 Europese landen samenbrengt, en de Italiaans imkersbond (UNAAPI), naar de rechter stapt. De verenigingen verwijzen naar een negatief rapport (2014) van het Europees Voedselagentschap EFSA over het insectide Sulfoxaflor (Dow AgroSciences). Producent Dow (AgroSciences) kreeg eind juli wel een goedkeuring om het product tien jaar op de markt te brengen. “Zoals andere neonicotinoiden is Sulfoxaflor zeer giftig voor bijen, het product wordt geabsorbeerd door planten en zit in nectar en pollen”, zegt Martin Dermine van Pan Europe. “Bovendien laat de pesticide lang sporen na in de bodem en het water.

Herman van Bekkem (Greenpeace Nederland): “Europa’s afhankelijkheid van chemische bestrijdingsmiddelen is niks minder dan een verslaving"

Industriële landbouw tast de biodiversiteit aan en veroorzaakt water- en bodemvervuiling door overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen. Dit is de conclusie van een vrijdag gepubliceerde studie van Greenpeace. Bijna een kwart (24,5%) van de kwetsbare en bedreigde soorten in de EU is zo in het nauw gedreven door bestrijdingsmiddelen en kunstmest vervuiling, zo concludeert het rapport. Het voortbestaan van soorten en cruciale ecosysteemdiensten zoals bestuiving, staan daardoor op het spel. Een verschuiving van politieke en financiële steun van industriële landbouw naar duurzame ecologische landbouwpraktijken is daarom hard nodig, aldus Greenpeace.

Henk Tennekes in vakblad NVT: Ingrijpende herziening van de risico analyse van chemische producten is dringend noodzakelijk

Het Paracelsus paradigma dosis sola facit venenum (alleen de hoeveelheid maakt het vergif) vormt nog steeds de basis voor de beoordeling van risico’s van chemische producten. De risico analyse gaat er van uit dat - met uitzondering van genotoxiciteit - voor vrijwel alle potentiele risico’s van chemische producten drempelwaarden kunnen worden bepaald waar beneden geen giftige werking meer optreedt. Deze benadering zal naar mijn overtuiging ooit te boek staan als één van de grootste dwalingen in de toxicologie omdat onvoldoende rekening wordt gehouden met de cumulatieve toxiciteit van sommige giftige stoffen.

Lezing van Henk Tennekes over het verdwijnen van weidevogels in de met imidacloprid bezoedelde Hoeksche Waard

Het is algemeen bekend dat de populaties kieviten en scholeksters gestaag dalen in Nederland met een gemiddelde van vijf procent per jaar. Uit gegevens van de weidevogelgroep van het Hoeksche Waards Landschap blijkt echter dat deze achteruitgang in de Hoeksche Waard nog sterker is. Al zeventien jaar worden weide- en akkervogels actief beschermd in de Hoeksche Waard. De HWL-werkgroep die zich hiermee bezig houdt bestaat uit ongeveer vijftien personen. Gezamenlijk houden zij op ruim duizend hectare akkerland de broedende vogels in de gaten. Nesten worden gezocht en beschermd bij werkzaamheden die op het land plaats vinden. Dit gebeurt in goede samenwerking met de boeren. Uit de grote hoeveelheid gegevens van de weidevogelgroep blijkt dat de achteruitgang van de kievit en scholekster echter niet te stoppen is. De laatste tien jaar is het aantal broedende kieviten al met negentig procent in aantal gedaald in de Hoeksche Waard. Het oppervlaktewater van de Hoeksche Waard is namelijk sterk verontreinigd met het neonicotinoide insecticide imidacloprid. De teloorgang van de akkervogels op het eiland is het onderwerp van een lezing door dr. Henk Tennekes, op maandagavond 2 november (aanvang 20.00 uur) in het Nationaal Landschap Centrum aan de Veerweg bij Numansdorp.

De grutto heeft geen schijn van kans in een met pesticiden bezoedeld Hollands landschap

Het broedseizoen 2015 van de grutto (Limosa limosa) is opnieuw dramatisch verlopen. Er zijn te weinig jongen opgegroeid om het uitsterven van de grutto een halt toe te roepen. Al vanaf de jaren ’60 zijn de grutto’s in ons land aan het verdwijnen. Het slechte broedseizoen van dit jaar én dat van 2014 versnelt deze achteruitgang. Sinds 2011 houdt Sovon Vogelonderzoek Nederland voor Vogelbescherming Nederland bij hoeveel gruttokuikens er tijdens het broedseizoen opgroeien. Om de achteruitgang van de grutto te stoppen, zouden er jaarlijks 10.000 kuikens moeten uitvliegen. Dit jaar kwamen er slechts 4600 jonge grutto’s bij, een zelfde aantal als vorig jaar. Daarmee gaat het aantal grutto’s in ons land nog verder achteruit. Tot de jaren ’60 was de grutto met ruim 125.000 broedpaar een algemene vogel die symbool stond voor het platteland. In 2011 was er nog maar 40.000 paar over en ook dat aantal zal gezien de recente broedsuccessen sterk afgenomen zijn.

Rampzalige verontreiniging van het Vlaamse oppervlaktewater met imidacloprid

Zowel in grote als kleine waterlopen in Vlaanderen worden regelmatig pesticiden aangetroffen. Het gaat om chemische bestrijdingsmiddelen die door landbouwers, particulieren, bedrijven of openbare besturen ingezet worden tegen onkruiden, insecten of plantenziekten. Door drift of afspoeling kunnen ze in het oppervlaktewater terechtkomen en daar de waterorganismen schaden. Reeds 20 jaar meet de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) de concentratie van pesticiden in oppervlaktewater - inmiddels zijn er circa 125 meetplaatsen - en meer recent ook in 25 rioolwaterzuiveringsinstallaties. In 2014 waren de gemiddelde concentraties van het insecticide imidacloprid, één van de gecontesteerde neonicotinoïden, en van de herbiciden diflufenican en flufenacet in respectievelijk 100, 68 en 41 procent van de meetplaatsen te hoog.