De groei van de roodborst populatie in Nederland sinds 1970 is in de laatste 10 jaar tot staan gekomen

Gevarieerde gebieden met dicht struikgewas, open plekken en bomen vormen de habitat van de roodborst Erithacus rubecula. Tuinen voldoen prima aan die omschrijving, maar van oorsprong is de roodborst een vogelsoort van bosranden en kleine bosjes in meer open gebied. Roodborsten worden vooral op de zandgronden in hoge dichtheden aangetroffen. De vogel eet ongewervelden, zaden en vruchten. De roodborstpopulatie in Nederland vertoonde sinds 1970 een stijgende trend. De broedpopulatie werd in 1998-2000 door SOVON geschat op 350.000 - 450.000 paar. Volgens SOVON is er de laatste 10 jaar geen significante aantalsverandering geweest. De broedvogel populatie in Europa in de jaren 1990 was over het algemeen stabiel en nam zelfs toe in Engeland en Frankrijk, terwijl in Zweden en Kroatië een sterke afname werd gezien (gegevens Birdlife International, zie bijlage).

De broedvogel populatie van de kleine klapekster ging in de jaren 1990 vrijwel overal in Europa achteruit

De kleine klapekster Lanius minor is een dwaalgast in Nederland met 36 gevallen tot en met 1998 (mei-begin november, vooral mei-juni). De habitat is open bosgebied en open gebieden met verspreide struiken en dichte bosjes. De vogel eet grote insecten. De broedvogel populatie in Centraal en Zuid-Oost-Europa ging in de jaren 1990 vrijwel overal achteruit, met name de grote Roemeense populatie (gegevens Birdlife International, zie bijlage).

De roodkopklauwier is in 2004 als verdwenen als broedvogel op de Nederlandse rode lijst gezet

De roodkopklauwier is een broedvogel van goed ontwikkelde heggen, oude boomgaarden en andere gronden met verspreid geboomte. Deze vogel eet voornamelijk grote insecten. Rond 1900 was de roodkopklauwier Lanius senator nog een geregelde, zij het zeldzame broedvogel in de duinstreek en in het zuiden van ons land, met name in oost-Brabant en Limburg. Na 1940 waren alleen nog enkele broedplaatsen in Zuid-Limburg bezet. Sinds 1956 broedt de roodkopklauwier niet meer in Nederland. Wel worden er geregeld voorjaarstrekkers gezien. De roodkopklauwier is in 2004 als verdwenen als broedvogel op de Nederlandse rode lijst gezet. Ook in delen van Duitsland en België is de roodkopklauwier verdwenen. De soort staat op de rode lijst van Duitsland als met uitsterven bedreigd. De vogel komt nog voor als broedvogel in Zuid-Europa, maar ging hier in de jaren 1990 vrijwel overal achteruit (gegevens Birdlife International, zie bijlage). Het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de fruitteelt, met als gevolg een afname aan grote insecten, zorgden voor de achteruitgang van de roodkopklauwier.

De rietgors gaat in grote delen van West- en Noord-Europa achteruit

De rietgors Emberiza schoeniclus leeft, zoals de naam al zegt, in het riet dat groeit langs meren, vijvers en moerassen. Deze vogel eet ’s zomers zaden en insecten, ’s winters voornamelijk zaden. De rietgors is een talrijke broedvogel in de laag gelegen delen van Nederland. Tussen de jaren 1979 en 1985 waren er 79.000 tot 85.000 broedparen. Volgens SOVON steeg dit aantal significant in de periode 1990-2007. Rond 2007 broedden er mogelijk 100.000 paar in Nederland. In drogere delen van het land echter laat de soort een sterke afname van het areaal zien. Zo is de rietgors vrijwel volledig verdwenen van de Veluwe en uit Zuid-Limburg. De soort staat niet op de Nederlandse rode lijst. Heel anders is de situatie in Vlaanderen. De rietgors staat daar op de Vlaamse rode lijst als bedreigd. Ook in Engeland, Frankrijk, Spanje, Portugal, Noorwegen, Zweden, en Slowenië ging de broedpopulatie in de jaren 1990 achteruit (gegevens Birdlife International, zie bijlage).

De broedpopulatie van de turkse tortel is in Nederland sinds de jaren 80 gehalveerd

De Turkse tortel Streptopelia decaocto is sinds 1900 vanuit de Balkan West-Europa binnengetrokken. Het eerste geregistreerde broedgeval in Nederland was in 1949, bij Oldebroek. In België dateert het eerste vastgestelde broedgeval van 1955, bij Knokke. Het is nauwelijks voor te stellen hoe snel de uitbreiding van deze hoogproductieve broeder zich heeft voltrokken. Dat komt doordat turkse tortels tot wel 5 broedsels per jaar groot kunnen brengen. De jongen uit het eerste legsel doen een paar maanden later zelf al weer mee aan het voortplanting. Er zijn weinig of geen vogels die zich zo snel kunnen vermenigvuldigen. Bossen, tuinen, parken, stadscentra; het is zo gek niet te bedenken of de ultra-flexibele turkse tortel weet zich er aan te passen en voldoende voedsel te vinden om grote aantallen jongen groot te brengen. De vogel eet voornamelijk zaden en groene planten, maar ook ongewervelden. Toch is net als bij de huismus Passer domesticus in Nederland sinds de jaren 80 een drastische teruggang (halvering) vastgesteld. Het aantal broedvogels in Nederland werd in 1998-2000 door SOVON geschat op 50.000 - 100.000 paar.

De krooneend neemt sinds de jaren 1990 sterk toe

Krooneenden Netta rufina zijn broedvogels van meren en plassen met een riet- of kruidenrijke oever, waarin het nest wordt gebouwd. Een rijke onderwatervegetatie, liefst van kranswieren, is een vereiste, daar deze planten de hoofdmoot van het menu uitmaken. Dierlijk voedsel als slakjes en insecten vormt slechts een aanvulling hierop. Pas sinds 1942 broeden krooneenden in Nederland. Een echt forse groei zat er echter niet in; lange tijd schommelde het aantal broedparen tussen de 30 en de 65. In de loop van de jaren zeventig begon het broedbestand zelfs weer te krimpen en eind jaren tachtig waren hooguit nog 15 paren over. Door diverse maatregelen begon de waterkwaliteit in 1980-1990 weer te verbeteren, en op enkele plekken in het IJsselmeergebied ontwikkelden of herstelden zich kranswiervegetaties. Hierop reageerden de krooneenden met een toename van aantallen. Het eerst gebeurde dit in de Gouwzee, waar zich op een jaarlijks omvangrijker wordend kranswierveld in 1990-1995 tot 140 krooneenden verzamelden. In de loop van de jaren negentig nam ook in de Veluwerandmeren de hoeveelheid kranswier sterk toe, evenals het aantal krooneenden. Volgens SOVON was er vanaf 1990 significante toename van >5% per jaar. Het broedbestand werd in 2005-2008 geschat op 260 - 420 paar. Vrijwel overal in Europa was de broedpopulatie in de jaren 1990 stabiel of nam toe (gegevens Birdlife International, zie bijlage).

De broedpopulaties van de bonte vliegenvangers in Noord- en West-Europa gingen in de jaren 1990 achteruit

Bonte vliegenvangers Ficedula hypoleuca zijn holenbroeders die graag gebruik maken van nestkasten. Maar ook natuurlijke nestgelegenheid zoals verlaten spechtennesten, wordt graag gebruikt. Deze soort wordt vooral aangetroffen in loof-en gemengde bossen, met open plekken en een gevarieerde structuur. De bonte vliegenvanger eet voornamelijk insecten die op typische vliegenvanger manier gevangen worden, en soms ook wormen. Het aantal broedparen van de bonte vliegenvanger is 1998-2000 berekend op ongeveer 14.000 tot 18.000 paren. De marge is zo klein omdat het overgrote deel van de populatie in nestkasten broedt, waardoor een tamelijk betrouwbare indruk van de populatie bestaat. Het lijkt erop dat de aantallen niet langer groeien; in de periode 1979-1985 werden namelijk nog 15.000 tot 25.000 paren geraamd. De broedpopulaties van de bonte vliegenvanger in Scandinavië, Duitsland, Luxemburg, Zwitserland, Engeland en Moldavië gingen in de jaren 1990 achteruit (gegevens Birdlife International, zie bijlage).

Belangrijke broedpopulaties van de boomklever in Frankrijk en Zweden gingen in de jaren 1990 achteruit

De boomklever dankt zijn naam aan het vermogen bomen zowel omhoog als omlaag te beklimmen, waardoor de vogel als het ware lijkt te kleven aan de stam, zonder te vallen. Soortenrijke bossen met loofbomen, het liefst oude eiken, en enkele open plekken zijn uitstekend geschikt voor de boomklever Sitta europaea. De soort is gebonden aan het voorkomen van spechten, welke de broedholten uithakken waarvan de boomklever gebruik maakt. Het voedsel van de boomklever wordt gezocht door nauwkeurig de schors van bomen te inspecteren op insecten. Ook zaden en noten worden gegeten; boomklevers kunnen dan ook gezien worden terwijl ze verwoed inhakken op een met de poten vastgehouden vrucht. Volgens SOVON is er sinds de jaren 1990 een significante toename van <5% per jaar. De totale Nederlandse boomkleverpopulatie werd in 1998-2000 geschat op ongeveer 16.000 tot 20.000 paren. Sinds de eeuwwisseling is de boomklever meer te zien in de buurt van bebouwing. Hij begint een beetje een cultuurvolger te worden. Belangrijke broedpopulaties van de boomklever in Frankrijk en Zweden gingen in de jaren 1990 achteruit (gegevens Birdlife International, zie bijlage).

De boompieper gaat sinds de jaren 1990 in grote delen van Europa achteruit

De boompieper Anthus trivialis leeft graag aan de rand van bossen en open plekken. Moerassen zijn zeer geliefd, maar ook kaalgekapte bospercelen en heideterreinen worden volop bewoond door boompiepers. Enkele opvallende veranderingen in de verspreiding van de boompieper kunnen worden geconstateerd. Het rivierengebied wordt minder en minder bewoond, evenals Zeeland en Zuid-Limburg. Flevoland daarentegen is voor een groot deel gekoloniseerd. De soort is in elk geval uit een groter gebied verdwenen dan dat er aan broedgebied is bijgekomen. Volgens SOVON was er sinds 1990 een significante toename van <5% per jaar. Het broedbestand werd in 1998-2000 geschat op 35000 - 45000 paar. De soort staat als gevoelig op de Duitse rode lijst. In grote delen van Europa (Engeland, België, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Kroatië, Servië, Zweden en Finland) ging het broedbestand van de boompieper in de jaren 1990 achteruit (gegevens Birdlife International, zie bijlage). De boompieper eet voornamelijk ongewervelden, ook af en toe zaden en fourageert voornamelijk op de grond.

De wielewaal gaat sinds de jaren 1990 achteruit

Vóór 1950 was de wielewaal Oriolus oriolus een vrij algemene bosvogel. Het geluid van de wielewaal is bekender dan de vogel zelf. Dat is niet verwonderlijk want wielewalen zijn bijzonder schuwe vogels die zich voornamelijk in de bovenste lagen van boomkronen ophouden. De wielewaal eet voornamelijk insecten, maar na de broedtijd ook aanzienlijke hoeveelheden vruchten. Eind jaren 1980 schatte men het aantal op circa 8500 broedvogels. Volgens SOVON daalde het broedvogelbestand in de periode 1990-2007. Rond 2007 broedden er nog ongeveer 4500 paar in Nederland. De wielewaal staat als kwetsbaar op de Nederlandse en Duitse rode lijst. De soort staat ook op de Vlaamse rode lijst en is daar bedreigd. In Engeland, Frankrijk, Andorra, Duitsland, Denemarken, Finland en Griekenland ging de wielewaal in de jaren 1990 achteruit (gegevens Birdlife International, zie bijlage).