De Tapuit verdwijnt als broedvogel uit de Benelux

Rond 1960 hebben naar schatting 2.500 - 3.000 tapuiten Oenanthe oenanthe in Nederland gebroed en in de periode 1973-77 was de soort als broedvogel nog steeds wijd verspreid in Nederland. De tapuit broedde niet alleen in heidevelden, veengebieden en duinen maar ook in cultuurland op de zandgronden. Vanaf de jaren tachtig begint de verspreiding snel ijler te worden waarbij aanvankelijk vooral leemtes ontstaan in de kleinschalige agrarische landschappen in Drenthe, de Friese zandgronden, Overijssel, Noord-Brabant en Limburg. Tot in de '80er jaren was de tapuit nog een wijdverbreide broedvogel in de kustduinen. Vanaf 1990 is er een verdere zeer sterke afname van >5% per jaar van broedende tapuiten en in 1998-2000 was de tapuit verdwenen uit de Zuid- en Midden-Nederlandse heide- en stuifzandgebieden.

In 2004 bedroeg de aantalschatting slechts 350-450 paar, in 2009 nog maar 220-260 paar. De belangrijkste resterende bolwerken in 2005 waren Ameland, Texel en Noordduinen/Botgat in de Kop van Noord-Holland. Sinds 1998 is echter ook op Ameland een sterke afname van het aantal territoria van de tapuit waargenomen. Rond het midden van de jaren '70 werden van de tapuit minstens een 230-tal paren in Vlaanderen geteld, in 1980-1982 nog ongeveer 170 paren, maar vanaf 1985 komen de schattingen niet meer boven de 50 paar uit en in 2003-2005 schommelde de populatie jaarlijks rond 8-12 paren. In Luxemburg dreigt de soort uit te sterven. In de Duitse deelstaat Sachsen liep de populatie binnen 10 jaar terug van 600-1000 broedparen in 1993 - 1996 tot 400-600 broedparen in 2004 - 2007 (zie bijlage). De soort staat op de rode lijst van Duitsland als met uitsterven bedreigd. In grote delen van Europa ging het broedbestand van de tapuit in de periode 1990-2000 hard achteruit (Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Scandinavië, Tsjechië, Kroatië, Servië, Italië, Liechtenstein, Moldavië, gegevens Birdlife International, zie bijlage). Tapuiten voeden zich met insecten en hebben een insectenrijk open gebied nodig om te foerageren.

Bronnen:
Trendanalyses: Netwerk Ecologische Monitoring (SOVON, CBS), www.sovon.nl
Landelijke Vegetatie Databank: Profiel Tapuit
http://www.synbiosys.alterra.nl/Natura2000/documenten/profielen/vogels/…
Van Turnhout C, Van Oosten H, Majoor F (2008) Overzicht populatie gegevens Tapuit 2007 en 2008, SOVON/Stichting Bargerveen
http://www.sovon.nl/pdf/Ond_2008-17_Duinvogels.pdf
Postma J De tapuiten van Ameland TWIRRE natuur in Fryslan 17: 132-137
http://www.twirre.info/images/artikel_tapuiten_op_ameland.pdf
van Turnhout C et al (2006) Jaar van de Tapuit 2005. Sovon-onderzoeksrapport 2006/04. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen
http://www.sovon.nl/pdf/Ond_2006-04_Jaar_van_Tapuit.pdf
SOVON-monitoringrapport 2011/01
http://www.sovon.nl/pdf/Mon_2011_01Broevorap.pdf