Het gaat landelijk slecht met de zwaluwsoorten, ook in Capelle. Oorzaken zijn niet altijd eenduidig, maar het sterk afgenomen insectenbestand (zwaluwen zijn insecteneters!), intensieve veeteelt en landbouw, gebruik van pesticiden spelen daarbij een grote rol.

Jonge zwaluwen in Groningen en het Lauwersmeergebied sterven bij bosjes. Bovendien zijn tal van zwaluwnesten leeg gebleven dit voorjaar. Ecoloog Jan Doevendans maakt zich grote zorgen. Volgens hem verhongeren de zwaluwen door de massale insectensterfte. ,,75 procent van de insecten is verdwenen, wat de inzet is van de teloorgang van de zwaluw.’’ Hij hoopt dat hij ongelijk heeft, maar hij voorziet een ecologische ramp. ,,Er is iets ernstigs aan de hand als zelfs in een stil, donker, waterrijk en groot natuurgebied als het Lauwersmeer te weinig insecten zijn.’’

De Zutphense toxicoloog Henk Tennekes (1950) toonde het verband aan tussen de massale bijensterfte en het gebruik van bestrijdingsmiddelen met neonicotinoïden als werkzame bestanddelen. In 2010 publiceerde hij zijn boek ‘A disaster in the making’ waarin hij het grote publiek waarschuwde voor een dreigende milieucatastrofe. Het werd de klokkenluider niet in dank afgenomen. Hij verloor al zijn geld, maar hij hield voet bij stuk en sinds eind vorig jaar is het gebruik van drie neonicotinoïden in Europa verboden. “Ik moest voor de waarheid kiezen.”

Nieuw-Zeeland stond ooit bekend als een land met vele unieke vogelsoorten. Er waren immers maar weinig viervoeters waardoor vogels een belangrijke ecologische rol speelden en het rijk voor zich hadden. Nieuw-Zeeland telt bijvoorbeeld drie inheemse papegaaien: de kaka, de kakapo en de kea. Maar die papegaaien kregen het doorheen de jaren een pak moeilijker: alle drie de papegaaien zijn inmiddels (met uitsterven) bedreigd, net zoals 80 tot zelfs 90 procent van alle originele vogelsoorten in Nieuw-Zeeland.

Jaarlijks communiceert de Vlaamse Landmaatschappij over de inspanningen die landbouwers doen op vlak van agrarisch natuurbeheer. In functie van akkervogels voorzien ze bijvoorbeeld wintervoedsel en nestgelegenheid op hun percelen. Belangrijker nog dan de oppervlakte waarvoor beheerovereenkomsten afgesloten worden, is het resultaat dat daarmee geboekt wordt. Lokaal lijkt dat vruchten af te werpen, maar op Vlaams niveau blijven aan landbouw gebonden vogelsoorten als de veldleeuwerik en de grutto (Limosa limosa) verder afnemen.

Vierentwintig gewasbeschermingsmiddelen die sinds 2005 zijn toegelaten, zijn aangetroffen in het bodemwatermilieu en breken daar beperkt af. Dat blijkt uit een recente overzichtsstudie van wateronderzoeksinstituut KWR op basis van monitoringdata van drinkwaterbedrijven uit de periode 2010-2014. De vereniging van drinkwaterbedrijven Vewin noemt het zorgwekkend dat ook recent toegelaten middelen reeds in grond- en oppervlaktewater zijn teruggevonden.

Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen moet volgens minister Carola Schouten “radicaal anders”. De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit wil dat er drastisch minder bestrijdingsmiddelen worden gespoten. “Ik merk dat die discussie zich steeds meer verhardt, dat partijen tegen over elkaar komen te staan”, aldus Schouten. In een interview aan ZEMBLA reageert Schouten namens het kabinet voor het eerst op de resultaten van het Onderzoek Blootstelling Omwonenden (OBO) dat in opdracht van de overheid in de afgelopen jaren is uitgevoerd.

In dit onderzoek werd op 24 Gelderse veehouderijbedrijven (15 gangbare en 9 biologische) de belasting van krachtvoer, mest en bodem met 685 verschillende bestrijdingsmiddelen en anti-parasitaire geneesmiddelen onderzocht. Op de 16 gangbare bedrijven werden in het totaal 116 bestrijdingsmiddelen gevonden en op 9 biologische 71. Geen enkel monster was vrij van bestrijdingsmiddelen. De concentraties in biologisch krachtvoer waren gemiddeld 3,7 maal lager dan in gangbaar krachtvoer. De gehalten in mest en in de bodem waren bij biologische bedrijven resp.

Sinds 2013 ligt in de EU een richtsnoer klaar om bijen en andere insecten te beschermen tegen pesticiden. De invoering daarvan wordt al jaren getraineerd, en Nederland blijkt daaraan mee te doen: ons land betoont zich gevoelig voor de argumenten van de pesticide-fabrikanten. Sinds januari 2019 ligt er een drastisch afgezwakte versie van het richtsnoer ter tafel. ‘Soms verlies ik mijn motivatie,’ verzucht degene tegenover me. ‘Er is nu vijf of zes jaar tijd verspild. Als het mensen het niet interesseert dat de bijen verdwijnen, dan accepteer ik dat.

Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) gaat 85 studies met middelen met de werkzame stof imidacloprid openbaar maken. Het besluit volgt op een lang lopende bezwaar- en beroepzaak uit 2012 van de Bijenstichting en de toelatinghouder Bayer CropScience.

De Bijenstichting verzocht in deze zaak de 85 neonicotinoïden-studies volledig openbaar te maken, terwijl Bayer CropScience juist volledige geheimhouding wilde. Het Ctgb besloot al eerder tot gedeeltelijke openbaarmaking, maar mocht dit besluit door de gerechtelijke procedures niet uitvoeren.